همواره انسانها علاقمند بوده اند که وابستگی خود را به عینک کاهش داده و یا قطع کنند. تا کنون میلیونها نفر در 120 کشور جهان تحت لیزر اگزایمر قرار گرفته اند و به نظر میرسد که طی 5 سال آینده اصلاح لیزری عیوب انکساری شایعترین عمل جراحی در جهان شود. همچنین بنظر می رسد که حداقل تا 10 سال دیگر روشی بهتر از این روش در چشم پزشکی ابداع نشود. در مورد میزان فروش این لیزر در جهان اطلاع دقیقی دردست نیست. اما در حال حاظر ماهیانه حدود 20 دستگاه لیزر اگزایمر در آمریکا به فروش می رسد. تحقیق برای ساخت لیزرهای جدیدتر ادامه دارد اما به نظر نمی رسد در آینده نزدیک به بازارعرضه گردد.لیزیک در ایران حدود 20 سال سابقه دارد.
اساس جراحی لیزیک و PRK
اشعه لیزر اگزایمر با طول موج 193 نانومتر نفوذ بسیار کمی دارد لذا وارد چشم نمی شود و فقط سطح چشم را تخریب می کند. لذا از این اشعه برای تراش سطح قرنیه و لایه برداری استفاده می شود . هر شعاع اشعه لیزر اگزایمر 25/0 میکرون از سطح قرنیه را برداشت می کند. لذا برای مقادیر مختلف نزدیک بینی یا دور بینی محاسباتی انجام داده اند و مدت زمان معینی را برای تابش اشعه لیزر به چشم مشخص کرده اند.
تکنیک لیزیک و PRK
در این روش توسط دستگاهی به نام کراتوم که در داخل آن یک تیغه وجود دارد یک لایه از سطح قرنیه به ضخامت 160 میکرون بریده می شود( شبیه دستگاه برش کالباس ). سپس این لایه از روی قرنیه کنار زده می شود و اشعه لیزر بر روی این سطح تابانده می شود. میزانی از قرنیه که توسط لیزر برداشته می شود متفاوت و بستگی به میزان عیب انکساری ( نمره چشم ) دارد ولی بین 20 تا 100 میکرون است. اگر بر اثر تابش بیش از حد لیزر قرنیه بسیار نازک شود عوارض مهمی ایجاد می گردد ، به همین دلیل است که برای اصلاح عیوب انکساری محدودیت وجود دارد . در روش اپی لیزیک ، PRK یا لازک همین کار اما بدون ایجاد فلاپ ایجاد می گردد . به این معنا که ابتدا اپی تلیوم سطح قرنیه تراشیده می شود و سپس لیزر بر آن تابانده می شود. معمولاً از داروی مخصوصی برای جلوگیری از عود یا کدورت استفاده و سپس برای بهبودی زخم از لنز تماسی موقت استفاده می گردد.
محدودیت های لیزیک و PRK
تابش بیش از حد لیزر به قرنیه ممکن است ایجاد عوارض کند. لذا معمولاً تا شماره های 10 نزدیک بینی و آستیگماتیسم را می توان با اطمینان زیاد لیزیک کرد. در شماره های بالاتر معمولاً مقادیری از عیب انکساری ( به درجات مختلف ) باقی می ماند. برخی اشخاص بازهم با این توضیح علاقمند به انجام این روش هستند، زیرا احساس می کنند کم شدن نمره چشم موهبت بزرگی است. البته در نمرات بالا روشهای دیگر مثل کارگذاری لنز داخل چشمی مقعر ( Minus IOL ) و یا جراحی خارج کردن عدسی طبیعی و کارگذاری لنز داخل چشمی نیز وجود دارد.
چه کسانی را می توان به روش لیزری اصلاح کرد؟
تقریباً همه کسانی که نزدیک بینی کمتر از 10 دیوپتر ( یا همراه با آستیگماتیسم کمتر از 6 دیوپتر ) دارند می توان با اطمینان زیاد درمان نمود. همانطور که گفته شد اگر نمره چشم بیش از این باشد، مقادیری از نزدیک بینی باقی می ماند. اما بایستی اشخاص ذیل از اینکار اجتناب کنند:
– کسانی که قرنیه بسیار نازکی دارند.
– کسانی که یک چشمی هستند.
– کسانی که هنوز نمره چشم شان ثابت نشده و رو به زیاد شدن می باشد.
– کسانی که قوز قرنیه ( کراتوکونوس) دارند.
– سن کمتر از 18 سال ( به علت تغییرات احتمالی عیب انکساری) درمورد افراد دوربین باید تذکر داد که نمرات بین 1 تا 6 دیوپتر را می شود با لیزراصلاح کرد.
– در دوران حاملگی
– کسانیکه دچار خشکی شدید چشم هستند.
– کسانیکه دچار دیابت هستند.( بسته به نظر چشم پزشک دارد)
تذکر: کسانیکه در شبکیه آنها سوراخ یا پارگی وجود دارد. ( اینها پس از لیزر شبکیه می توانند لیزیک کنند.)
سن مناسب برای اصلاح لیزیک
در مورد نزدیک بینی باید دانست که باید زمانی اقدام به اصلاح لیزری کرد که رشد نزدیک بینی متوقف شده باشد زیرا در غیر اینصورت ممکن است مجدداً پس از لیزیک یا PRK شخص دچار نزدیک بینی شود و تصور نماید که نتیجه عمل نامناسب بوده و نزدیک بینی عود کرده است. زمان توقف نزدیک بینی دقیقاً مشخص نیست اما معمولاً در سن 20- 18 سالگی متوقف می گردد. لذا بهترین نحوه تصمیم گیری برای لیزیک وقتی است که حداقل به مدت 6 ماه نمره چشم ثابت باشد. از آنجا که آستیگماتیسم و دوربینی معمولا ثابت است می توان برای لیزر در هر سنی اقدام نمود حتی گاهی اطفال دچار آستیگماتیسم و نزدیک بینی یکطرفه را نیز لیزر می کنیم. قابل توجه است اشخاصی که فقط دچارآستیگماتیسم هستند نیز می توانند اصلاح لیزری شوند.
عود ( برگشت ) عیوب انکساری
احتمال عود در نزدیک بینی پس از اصلاح لیزری بسیار کم و حدود دو درصد است. عود در نزدیک بینی های بالاتر بیشتر است و گاهی به بیش از یک دیوپتر می رسد. ولی در نمرات پایین غالباً عود دیده نمی شود، یا حداکثر حدود نیم نمره می باشد حتی کسانیکه مقداری از نزدیک بینی یا آستیگماتیسم آنها باقی مانده و یا عود کرده اظهار می دارند که عملاً در زندگی نیازی به استفاده از عینک ندارند. در دوربینی شانس عود بیشتر است و در حال حاضر لیزر برای دوربینی بالاتر از 5- 6 دیوپتر توصیه نمی شود. اصلاح لیزری برای پیر چشمی فعلاً ممکن نمی باشد.
آیا بعد از عمل لیزیک و PRK احتیاج به عینک از بین خواهد رفت؟
در اصلاح لیزری ممکن است در سه درصد موارد شماره چشم نیم تا یک نمره باقی بماند لذا بسته به نیاز و شغل، این افراد ممکن است احتیاج به عینک پیدا کنند. البته اکثر افراد لیزر شده به نحوی می شوند که برای بیشتر ساعات زندگی نیاز به عینک پیدا نمی کنند. در ضمن باید توجه داشت که چنانچه نمره چشم به طور کامل اصلاح شود در افراد بالای 40 سال عینک پیر چشمی برای مطالعه نیاز خواهد بود.
عوارض اصلاح لیزری
همانطور که رانندگی می تواند موجب آسیبهای جانی و مالی گردد، لیزیک و سایر اقدامات و اعمال جراحی و غیر جراحی می تواند موجب عوارض شود. عوارض اصلاح لیزری شامل اصلاح کمتر از حد یا بیشتر از حد، دیدن هاله، ناراحتی در دیدن چراغها در شب، مشکلات رانندگی در شب و سختی مطالعه در هفته های اول می باشد که غالباً پس از گذشت چند هفته تا چند ماه بر طرف می شود. شانس بروز عوارض پس از اصلاح لیزری بسیار کم و نادر است، اما باید دانست که لیزیک موجب آب مروارید – جداشدگی شبکیه – کوررنگی – شب کوری و … نمی شود. بهر حال داوطلب بایستی از امکان ایجاد عوارض مطلع باشد و انتظارات خود را از نتایج لیزیک و PRK نیز در حد معقول داشته باشد. باید دانست که برخی از ناراحتی های چشمی ربطی به لیزیک ندارد. مثلاً اگر پس از لیزیک جداشدگی شبکیه حادث گردید نمی توان گفت که ناشی از لیزر بوده است، گرچه معاینات دقیق و کافی قبل از عمل انجام می گردد.
معاینات قبل از اصلاح لیزری
معاینات قبل از لیزیک یا PRK شامل معاینه با دستگاه بیومیکروسکوپ و مشاهده قسمتهای مختلف چشم، معاینه شبکیه، اندازه گیری میزان عیب انکساری، اندازه گیری ضخامت قرنیه و نقشه برداری ( توپوگرافی ) از سطح قرنیه می باشد. قبل از عمل اگر لنز هارد استفاده می کنید سه هفته و درصورت استفاده از لنز سافت یک هفته قبل بردارید.
روش انجام
انجام لیزیک و PRK سرپایی بوده و بدون هیچگونه تزریق می باشد. پس از تمیز و استریل کردن پلکها و اطراف چشم شخص روی تخت دراز می کشد و قطره بیحسی در چشم چکانده می شود. لازم است در صورتی که شخص از مواد آرایشی دور چشم استفاده می کند و یا دچار بلفاریت می باشد قبلاً مژه های خود را با شامپو بچه تمیز کرده باشد. عمل برای هر چشم حدود 3 تا 5 دقیقه به طول می انجامد. اینکار درد زیادی ندارد هر دو چشم را می توان با هم انجام داد. چشم پانسمان نمی شود و شخص پس از یک معاینه مجدد مرخص می شود.
مرحله پس از لیزیک و لیزر
خارش و مالش چشم مطلقاً ممنوع است. معمولاً به شخص توصیه می شود که 6 تا 5 ساعت در منزل استراحت نموده و قرص مسکن مصرف نماید. درد ممکن است خفیف و یا شدید باشد ولی معمولاً با مسکن کنترل می شود. پس از مرخص شدن قطره های آنتی بیوتیک و کورتن طبق دستور شروع می شود. دستورات بعدی با ویزیت بعدی توسط پزشک داده می شود.
توصیه های دیگر
– مالش چشم تا یک ماه ممنوع است.
– شنا در استخر تا یک ماه توصیه نمی شود. ورزشهای دیگر بلا مانع است.
– تا 24 ساعت رانندگی نشود. تا مدتی شبها رانندگی نشود.
– تا 24 ساعت حمام نشود.
– مطالعه از هر زمان مانعی ندارد گرچه در اوایل مقادیری مشکلات و ناراحتی به همراه دارد.
– آرایش تا دو هفته بعد از عمل توصیه نمی شود.
– مراجعات بعدی را از پزشک خود سوال کنید.
– انواع ورزشها ( بجز بوکس ) و شغلهای سبک و سنگین از یک هفته بعد بلا مانع است.
لیزیک مجدد/ لیزر مجدد
اگر به دلایلی بیمار مجدداً نیاز به استفاده از عینک پیدا کند، تقریباً در 70 درضد موارد میتوان چشم بیمار را لیزر کرد و این از محاسن این روش است. معمولاً بین 6 تا 12 ماه باید صبر کرد تا وضعیت قرنیه پایدار و تغییرات آن ثابت شود آنگاه می توان آن را تکرار کرد. انجام عمل مجدد رایگان خواهد بود. و قبل از جراحی مجدد معاینات متعدد قرنیه ضروری خواهد بود.